Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Nietolerancja laktozy to stosunkowo częsty problem kliniczny, jednak pomimo dość charakterystycznych objawów długo pozostaje nierozpoznany zarówno dla chorego, jak i lekarza.
Laktoza, zwana również cukrem mlecznym, to organiczny związek chemiczny należący do węglowodanów, składający się z 2 monosacharydów: glukozy i galaktozy, połączonych wiązaniem β-1,4-glikozydowym. Jest ona podstawowym węglowodanem występującym w mleku wszystkich ssaków poza morsem i lwem morskim, które produkują mleko bez laktozowe.

Objawy kliniczne nietolerancji laktozy:

Objawy są następstwem fermentacji laktozy przez bakterie w jelicie grubym, co prowadzi do powstania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (znaczne zakwaszenie treści jelitowej spowodowane obecnością takich kwasów jak masłowy, propionowy itp.). Nasilenie i rodzaj objawów zależą też od indywidualnej aktywności laktazy, ilości spożywanej laktozy, czasu opróżniania żołądka, składu mikrobioty jelitowej i osobniczej wrażliwości na ból i dyskomfort w obrębie jamy brzusznej.

nietolerancja laktozy

Zaburzone wchłanianie laktozy – pierwotne lub wtórne

Pierwotna wrodzona nietolerancja laktozy typu noworodkowego związana jest z genetycznie uwarunkowanym niedoborem laktazy. Zdarza się niezwykle rzadko (opisano zaledwie kilkadziesiąt przypadków). Niezaprzestanie spożywania laktozy w tym przypadku może się zakończyć śmiercią z powodu ciężkiej biegunki osmotycznej i wtórnych zaburzeń elektrolitowych.

Nabyta pierwotna nietolerancja laktozy (typu dorosłych) jest najczęstszą genetycznie uwarunkowaną nietolerancją laktozy. W Polsce hipolaktacja typu dorosłych dotyczy 30% populacji.

Wtórne zaburzenia trawienia/wchłaniania laktozy, zwykle przejściowe, rozwijają się najczęściej jako konsekwencja infekcji żołądkowo-jelitowej (np. rotawirusowej) przebiegającej z uszkodzeniem rąbka szczoteczkowego. Pojawiają się także w przebiegu innych schorzeń prowadzących do zaniku lub skrócenia kosmków jelitowych albo do znacznego odmłodzenia nabłonka jelitowego. Im młodszy bowiem jest enterocyt, tym niższa aktywność laktazy w rąbku szczoteczkowym.

Przejściowy niedobór laktazy, obniżający tolerancję laktozy, może być spowodowany przemijającą niedojrzałością przewodu pokarmowego u małych niemowląt, a zwłaszcza wcześniaków. Jest on jedną z przyczyn objawów określanych mianem kolki jelitowej.

To warto wiedzieć

  • Do strawienia laktozy niezbędny jest enzym zwany laktazą, który jest produkowany przez komórki znajdujące się w rąbku szczoteczkowatym nabłonka jelita cienkiego.
  • Aktywność laktazy jest największa w okresie niemowlęcym i zmniejsza się z wiekiem do ok. 1/10 wartości początkowej.
  • Najczęstszą przyczyną nietolerancji laktozy jest hipolaktazja typu dorosłych, która dotyczy aż 70% populacji na całym świecie.
  • Najczęstsze objawy kliniczne nietolerancji laktozy to: ból brzucha, biegunka, nudności/wymioty, dyskomfort poposiłkowy, oddawanie nadmiernej ilości gazów i/lub wzdęcie po spożyciu pokarmów zawierających laktozę.
  • Wtórny niedobór laktazy najczęściej jest konsekwencją infekcji żołądkowo-jelitowej, a także innych schorzeń lub okoliczności prowadzących do zaniku lub skrócenia kosmków jelitowych.
  • Rozwojowy niedobór laktazy jest związany z przemijającą niedojrzałością przewodu pokarmowego u niemowląt (zwłaszcza wcześniaków) i może być jedną z przyczyn objawów określanych jako kolka niemowlęca.
  • Diagnostyka nietolerancji laktozy powinna opierać się głównie na szczegółowym wywiadzie dietetycznym oraz ocenie efektów modyfikacji diety (eliminacji laktozy z diety i próby prowokacji).
  • Wodorowy test oddechowy (WTO) po obciążeniu laktozą jest najbardziej użytecznym narzędziem w diagnostyce nietolerancji laktozy, zwłaszcza w populacji dziecięcej.
  • Leczenie nietolerancji laktozy u dzieci zależy od postaci hipolaktazji – w dużej mierze polega na ograniczeniu ilości laktozy w diecie oraz ustaleniu indywidualnej, tolerowanej przez pacjenta dawki laktozy.
  • Nie ma wskazań do całkowitej eliminacji laktozy z diety, ponieważ mleko zawarte w innych produktach spożywczych jest lepiej tolerowane niż samo płynne mleko. Należy także rozważyć włączenie do leczenia farmaceutycznych preparatów laktazy lub zalecić produkty o obniżonej zawartości laktozy.
  • Laktazę u dzieci starszych i dorosłych podaje się wraz z produktami mlecznymi, najlepiej połowę dawki tuż przed jedzeniem, a drugą dawkę w połowie posiłku.

Zawartość laktozy w wybranych produktach mlecznych (g/100 g)

  • Mleko krowie – 4,7
  • Mleko w proszku odtłuszczone – 51
  • Mleko modyfikowane dla niemowląt (100 ml) – 7
  • Mleko bezlaktozowe < 1
  • Śmietana 18% – 3,6
  • Jogurt naturalny – 4,6
  • Maślanka – 4,7
  • Kefir – 4,1
  • Ser twarogowy półtłusty – 3,2
  • Ser pleśniowy brie – 0,1
  • Ser feta – 1,0
  • Mozzarella – 1,0
  • Ser edamski, tłusty – 0,1
  • Twarożek wiejski ziarnisty – 3,3
  • Serek homogenizowany waniliowy – 2,9
  • Lody śmietankowe – 4,4

Piśmiennictwo:

  1. Lifschitz F. Congenital lactase deficiency. J Pediatr 1966;69:229-23
  2. Szajewska H, Kantecki M, Albrecht P i wsp. Carbohydrate intolerance after acute gastroenteritis–a disappearing problem in Polish children. Acta Paediatr 1997;86:347-350.
  3. Standardy Medyczne/Pediatria < 2020 < T. 17 < 681-690 KEY WORDS: < HYPOLACTASIA < LACTOSE INTOLERANCE < LACTOSE < LACTASE < BREATH HYDROGEN TES
  4. Standardy Medyczne/Pediatria < 2017 < T. 14 < 295-300 KEY WORDS: < LACTOSE INTOLERANCE < FRUCTOSE INTOLERANCE < SYMPTOMS < DIAGNOSIS < TREATMENT

Na zdrowie!

Jak zadbać o zdrowie? To pytanie często sobie zadajemy. Ogromne znaczenie ma zbilansowana dieta, aktywność fizyczna, a także właściwe radzenie sobie ze stresem i dbanie o kondycję psychiczną. Co więcej? Sięgnij do naszych artykułów i zainspiruj się!

Zobacz artykuły

Natura w kapsułkach

To Twoja porcja zdrowia, która pomoże Ci zadbać o prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Dowiedz się więcej
Na zdrowie!

Destresan – naturalnie na stres

Na stres nic nie możemy poradzić. Czy na pewno? Spokojny sen, odpowiednia dieta, aktywność na świeżym powietrzu i ziołowe preparaty to nasi sprzymierzeńcy w walce ze stresem.

Czytaj więcej

Strona korzysta z plików cookies. Są to pliki pozwalające na korzystania z narzędzi analitycznych, marketingowych oraz społecznościowych. Szczegóły znajdują się w polityce prywatności.

Rozumiem i akceptuję