Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Nietolerancja laktozy to stosunkowo częsty problem kliniczny, jednak pomimo dość charakterystycznych objawów długo pozostaje nierozpoznany zarówno dla chorego, jak i lekarza.
Laktoza, zwana również cukrem mlecznym, to organiczny związek chemiczny należący do węglowodanów, składający się z 2 monosacharydów: glukozy i galaktozy, połączonych wiązaniem β-1,4-glikozydowym. Jest ona podstawowym węglowodanem występującym w mleku wszystkich ssaków poza morsem i lwem morskim, które produkują mleko bez laktozowe.

Objawy kliniczne nietolerancji laktozy:

Objawy są następstwem fermentacji laktozy przez bakterie w jelicie grubym, co prowadzi do powstania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (znaczne zakwaszenie treści jelitowej spowodowane obecnością takich kwasów jak masłowy, propionowy itp.). Nasilenie i rodzaj objawów zależą też od indywidualnej aktywności laktazy, ilości spożywanej laktozy, czasu opróżniania żołądka, składu mikrobioty jelitowej i osobniczej wrażliwości na ból i dyskomfort w obrębie jamy brzusznej.

nietolerancja laktozy

Zaburzone wchłanianie laktozy – pierwotne lub wtórne

Pierwotna wrodzona nietolerancja laktozy typu noworodkowego związana jest z genetycznie uwarunkowanym niedoborem laktazy. Zdarza się niezwykle rzadko (opisano zaledwie kilkadziesiąt przypadków). Niezaprzestanie spożywania laktozy w tym przypadku może się zakończyć śmiercią z powodu ciężkiej biegunki osmotycznej i wtórnych zaburzeń elektrolitowych.

Nabyta pierwotna nietolerancja laktozy (typu dorosłych) jest najczęstszą genetycznie uwarunkowaną nietolerancją laktozy. W Polsce hipolaktacja typu dorosłych dotyczy 30% populacji.

Wtórne zaburzenia trawienia/wchłaniania laktozy, zwykle przejściowe, rozwijają się najczęściej jako konsekwencja infekcji żołądkowo-jelitowej (np. rotawirusowej) przebiegającej z uszkodzeniem rąbka szczoteczkowego. Pojawiają się także w przebiegu innych schorzeń prowadzących do zaniku lub skrócenia kosmków jelitowych albo do znacznego odmłodzenia nabłonka jelitowego. Im młodszy bowiem jest enterocyt, tym niższa aktywność laktazy w rąbku szczoteczkowym.

Przejściowy niedobór laktazy, obniżający tolerancję laktozy, może być spowodowany przemijającą niedojrzałością przewodu pokarmowego u małych niemowląt, a zwłaszcza wcześniaków. Jest on jedną z przyczyn objawów określanych mianem kolki jelitowej.

To warto wiedzieć

  • Do strawienia laktozy niezbędny jest enzym zwany laktazą, który jest produkowany przez komórki znajdujące się w rąbku szczoteczkowatym nabłonka jelita cienkiego.
  • Aktywność laktazy jest największa w okresie niemowlęcym i zmniejsza się z wiekiem do ok. 1/10 wartości początkowej.
  • Najczęstszą przyczyną nietolerancji laktozy jest hipolaktazja typu dorosłych, która dotyczy aż 70% populacji na całym świecie.
  • Najczęstsze objawy kliniczne nietolerancji laktozy to: ból brzucha, biegunka, nudności/wymioty, dyskomfort poposiłkowy, oddawanie nadmiernej ilości gazów i/lub wzdęcie po spożyciu pokarmów zawierających laktozę.
  • Wtórny niedobór laktazy najczęściej jest konsekwencją infekcji żołądkowo-jelitowej, a także innych schorzeń lub okoliczności prowadzących do zaniku lub skrócenia kosmków jelitowych.
  • Rozwojowy niedobór laktazy jest związany z przemijającą niedojrzałością przewodu pokarmowego u niemowląt (zwłaszcza wcześniaków) i może być jedną z przyczyn objawów określanych jako kolka niemowlęca.
  • Diagnostyka nietolerancji laktozy powinna opierać się głównie na szczegółowym wywiadzie dietetycznym oraz ocenie efektów modyfikacji diety (eliminacji laktozy z diety i próby prowokacji).
  • Wodorowy test oddechowy (WTO) po obciążeniu laktozą jest najbardziej użytecznym narzędziem w diagnostyce nietolerancji laktozy, zwłaszcza w populacji dziecięcej.
  • Leczenie nietolerancji laktozy u dzieci zależy od postaci hipolaktazji – w dużej mierze polega na ograniczeniu ilości laktozy w diecie oraz ustaleniu indywidualnej, tolerowanej przez pacjenta dawki laktozy.
  • Nie ma wskazań do całkowitej eliminacji laktozy z diety, ponieważ mleko zawarte w innych produktach spożywczych jest lepiej tolerowane niż samo płynne mleko. Należy także rozważyć włączenie do leczenia farmaceutycznych preparatów laktazy lub zalecić produkty o obniżonej zawartości laktozy.
  • Laktazę u dzieci starszych i dorosłych podaje się wraz z produktami mlecznymi, najlepiej połowę dawki tuż przed jedzeniem, a drugą dawkę w połowie posiłku.

Zawartość laktozy w wybranych produktach mlecznych (g/100 g)

  • Mleko krowie – 4,7
  • Mleko w proszku odtłuszczone – 51
  • Mleko modyfikowane dla niemowląt (100 ml) – 7
  • Mleko bezlaktozowe < 1
  • Śmietana 18% – 3,6
  • Jogurt naturalny – 4,6
  • Maślanka – 4,7
  • Kefir – 4,1
  • Ser twarogowy półtłusty – 3,2
  • Ser pleśniowy brie – 0,1
  • Ser feta – 1,0
  • Mozzarella – 1,0
  • Ser edamski, tłusty – 0,1
  • Twarożek wiejski ziarnisty – 3,3
  • Serek homogenizowany waniliowy – 2,9
  • Lody śmietankowe – 4,4

Piśmiennictwo:

  1. Lifschitz F. Congenital lactase deficiency. J Pediatr 1966;69:229-23
  2. Szajewska H, Kantecki M, Albrecht P i wsp. Carbohydrate intolerance after acute gastroenteritis–a disappearing problem in Polish children. Acta Paediatr 1997;86:347-350.
  3. Standardy Medyczne/Pediatria < 2020 < T. 17 < 681-690 KEY WORDS: < HYPOLACTASIA < LACTOSE INTOLERANCE < LACTOSE < LACTASE < BREATH HYDROGEN TES
  4. Standardy Medyczne/Pediatria < 2017 < T. 14 < 295-300 KEY WORDS: < LACTOSE INTOLERANCE < FRUCTOSE INTOLERANCE < SYMPTOMS < DIAGNOSIS < TREATMENT

Na zdrowie!

Jak zadbać o zdrowie? To pytanie często sobie zadajemy. Ogromne znaczenie ma zbilansowana dieta, aktywność fizyczna, a także właściwe radzenie sobie ze stresem i dbanie o kondycję psychiczną. Co więcej? Sięgnij do naszych artykułów i zainspiruj się!

Zobacz artykuły

Destresan

Destresan polecamy osobom mającym trudności z zasypianiem, odczuwającym niepokój i napięcie nerwowe.

Dowiedz się więcej
Na zdrowie!

STOP żywności wysoko przetworzonej

Przetwarzanie żywności nie jest praktyką nową. Pieczenie, suszenie, wędzenie, gotowanie, solenie, kiszenie czy mrożenie to metody jej obróbki znane ludzkości od dawna.

Czytaj więcej

Strona korzysta z plików cookies. Są to pliki pozwalające na korzystania z narzędzi analitycznych, marketingowych oraz społecznościowych. Szczegóły znajdują się w polityce prywatności.

Rozumiem i akceptuję